EŞEYLİ ÜREME

10. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI

10.1.2.2. Eşeyli üremeyi örneklerle açıklar.

a. Dış döllenme ve iç döllenme konusu verilmez.

b. Eşeyli üremenin temelinin mayoz ve döllenme olduğu açıklanır.

EŞEYLİ ÜREME

-Farklı iki cinsiyetteki canlının üreme hücrelerinin birleşmesiyle yeni bir canlı meydana getirmesidir.

- Eşeyli üreme; tohumlu bitkilerde, halkalı solucanlar, yumuşakçalar, eklem bacaklılar ve derisi dikenliler gibi omurgasız hayvanlarda ve omurgalı hayvanların (balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler) tümünde görülür.

- Dişi bireylerin üreme ana hücrelerinin mayoz bölünme ile oluşturduğu gametlere yumurta (n) denir.

-Erkek üreme ana hücrelerinin genellikle mayoz bölünme ile oluşturduğu gametlere sperm (n) denir.

-Dişi ve erkek gametin birleşmesi sonucu zigot oluşmasına döllenme adı verilir.

- Zigotun geçirdiği mitozlar sayesinde hücre sayısı artar ve yeni bir birey oluşturulur.

Eşeyli Üremenin Genel Özellikleri

1. Eşeyli üremenin temel olayları mayoz ve döllenmedir.

2.Eşeyli üreme ile oluşan bireyin iki atası vardır.

3. Tür içi kalıtsal çeşitlilik sağlar.

4.Oluşan bireyler değişen çevre şartlarına karşı dirençlidir. Yani adaptasyon yetenekleri yüksektir.

5. Üreme hızı düşüktür.

6. Çeşitliliğe neden olduğu için evrim açısından önemlidir.

-Hermafroditlik (erselik)

-Aynı organizmada hem erkek hem de dişi eşey organlarının bulunması durumudur.

-Hermafrodit bireylerin kendi kendilerini dölleyebilmeleri için aynı anda erkek ve dişi gametleri üretmeleri gerekir. Yassı solucanlar böyledir.

-Hermafrodit bireyler gametleri farklı zamanlarda oluştururlarsa kendi kendilerini dölleyemezler. Döllenme farklı bireyler arasında olur. Halkalı solucanlar böyledir.

-Hermafroditlik tohumlu bitkilerde de yaygındır. Tek bir bitki hem polen hem de yumurta oluşturarak kendi kendini dölleyebilir.

SORU 1. (2014 – LYS2 / BİY)

Aşağıda, bir farenin eşeyli yaşam döngüsü şematize edilmiştir.

Buna göre,

I. Gametler oluştuktan sonra döllenme olayına kadar hiçbir hücre bölünmesi geçirmez.

II. Mayoz, gametlerdeki kromozom takımı sayısının yarıya indirgenmesini sağlar.

III. Farede hem haploit hem de diploit evreler çok hücreli olabilir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II       B) I ve II      C)I ve III    D) II ve III         E) I, II ve III

SORU 2. (2011 LYS)

Aşağıdaki durumlardan hangisinde oluşan yeni bireylerin, hücre çekirdeklerindeki kalıtsal özellikleri, atasınınkine bire bir benzemeyebilir?

A) Ana bireyde oluşan tomurcuktan gelişen yeni bir bireyin

B) Mitozla oluşan diploit spordan gelişen yeni bir bireyin

C) Hermafrodit iki canlının birbirlerini döllemesiyle oluşan bireylerin,

D) Diploit bir canlının diploit yumurtasından partenogenezle gelişen yeni bir bireyin

E) Planaryanın vücudunun ikiye bölünmesiyle oluşan bireyin

SORU 3. (1992 ÖYS)

Eşeyli üremede;

I. Erkek ve dişi gametlerin kendi içlerinde de farklı genotiplede olması

II. Erkek gamet oluşumunda sitoplazmanın farklılaşması

III. Zigotta, homolog kromozomların farklı dağılımlarla bi araya gelmesi

IV. Mayoz bölünme sırasında krossing-over olması

olaylarından hangileri, yeni kalıtsal kombinasyonların oluşmasını sağlar?

A) I ve II         B) II e III     C) I, III ve IV      D) II, III ve IV

E) I, II, III ve IV    

CEVAPLAR ve ÇÖZÜMLERİ

1. I. Sperm ve yumurta oluştuktan sonra hücre bölünmesi geçirmezler.

II. Mayoz diploit (2n) hücrelerden haploit (n) hücreler oluşturur.

III. Farelerde haploit evreler tek hücreli, diploit evreler ise çok hücrelidir.

Cevap: B

2. Tomurcuklanma, sporla üreme, planaryanın vücut parçasından yeni birey oluşması rejenerasyon ile üreme çeşitlerinin hepsi eşeysiz üremedir. Çeşitlilik oluşmaz. Diploit bir canlının diploit yumurtasından partenogenezle yeni birey oluşumu sırasında mayoz ve döllenme gerçekleşmez. Dolayısı ile çeşitlilik de olmaz. Ancak hermafrodit iki canlının birbirlerini döllemesiyle birey oluşumu eşeyli üremedir. Çeşitlilik oluşur.

Cevap: C

3.Erkek gamet oluşumundaki mayoz bölünme sırasında sitoplazmanın farklılaşması kalıtsal kombinasyon sağlamaz.

Cevap: C