Kılcal Damarlarda Madde Alışverişi (Starling Hipotezi)
-Hücrelerin içinde bulunduğu doku
sıvısı ile kan arasındaki madde alışverişi kılcal damarlarda gerçekleşir.
-Starling hipotezine göre kan ile vücut hücreleri arasındaki madde
alışverişinde kan basıncı ile ozmotik basınç etkilidir.
|
-Kan basıncı, kanı damar dışına iten kuvvettir.
Osmotik basınç ise doku sıvısını damar içine çeken kuvvettir.
|
-Kılcal damarların atardamar ucunda kan
basıncı en yüksek seviyedir (yaklaşık 32 mmHg).
-Bu kan basıncı, kanın içindeki küçük
moleküllerin (su, O2, glikoz gibi) damardan doku sıvısına difüzyon
ile geçmelerini sağlar.
-Kılcal damarda bulunan ve hücre
zarından geçemeyen plazma proteini gibi bazı büyük moleküller de kılcal
damarın her noktasında sabit olan bir ozmotik basınç yaratır (yaklaşık 22
mmHg). Bu ozmotik basınç, doku sıvısının içindeki maddelerin emme kuvveti ile
kana geçmesini sağlamaktadır.
-Kan basıncı ile ozmotik basınç
farkından dolayı kılcal damarın atardamar ucunda madde geçişi, damardan doku
sıvısına doğru gerçekleşir.
|
Grafik: Kılcal Damar ile Doku Sıvısı Arasındaki Madde
Alışverişi Sırasında Kan Basıncı ve Ozmotik Basınç
|
-Toplardamar ucuna gidildikçe
kaybedilen sıvının etkisi ile kan basıncı azalır; önce ozmotik basınç ile
aynı seviyeye gelir ve toplardamar ucuna gidildikçe ozmotik basıncın altına
(yaklaşık 15 mmHg) düşer.
-Bu durumda ise
ozmotik basıncın etkisiyle doku sıvısından kılcal damarlara madde (su, CO2,
üre gibi) geçişi olur.
|
-Plazma proteinleri (albümin, globülin, fibrinojen)
alyuvar hücreleri ve kan pulcukları damar dışına çıkamaz. Bu nedenle doku
sıvısında bulunmazlar.
-Kan basıncının etkisiyle damardan doku sıvısına
geçen su ve maddeler, doku sıvısından damara geçen su ve maddelerden
fazladır. Bu durumda kan, su ve madde kaybeder, kanın hacmi azalır; doku
sıvılarındaki su ve madde miktarı artar. Artan su ve maddeler kılcal lenf
damarlarına geçer ve lenf dolaşımı ile tekrar kan dolaşımına katılır; kanın
hacimce azalması engellenmiş olur.
|
-Doku sıvısının artması olayına ödem
denir.
Ödemin oluşma sebepleri:
-Kılcal
lenf damarlarının tıkanması
-Kılcal kan damarında basıncın normalden yüksek olması,
-Kılcallardaki kan proteinlerinin
azalması ile ozmotik basıncın düşmesi
-Doku sıvısı ozmotik basıncının artması
(sürekli çok tuzlu besinlerle beslenmek) doku sıvısındaki suyun tutulmasına
ve kılcal lenf damarlarına geçmesini engellemeye neden olur ve ödem oluşur.
-Histaminin aşırı artışı.
(Enfeksiyon ve yanıklarda olabilir.
Kılcal kan damarlarının genişlemesini ve geçirgenliğini artırarak ödeme yol
açar.)
-Kandaki aldosteron hormonunun aşırı
artması.
(Aldosteron böbreklerden Na++
ile birlikte suyu da geri emdiği için kan basıncını artırarak ödeme neden
olur.)
-Aşır tuzlu besin almak da doku
sıvısında tuz birikimine neden olduğu için ödeme sebep olabilir.
Bu konunun tamamına aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz:
Dolaşım Sisteminin Yapı Görev ve İşleyişi (Dolaşım Sistemi-1)