|
12. SINIF ÜNİTE,
KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI
12.2.4.3.
Fotosentez ve solunum ilişkisi ile ilgili çıkarımlarda bulunur.
a. Fotosentez ve
solunumun doğadaki madde ve enerji dengesinin sağlanmasındaki önemi
vurgulanır.
b. Fotosentez ve
solunum olaylarının bir arada gözlemlenebileceği deney tasarlanması ve
yapılması sağlanır.
c. Fotosentez ve
oksijenli solunumda enerji üretim mekanizması ile ilgili olarak kemiosmotik
görüş şema üzerinde verilerek kısaca tanıtılır.
-Canlı organizmalardaki bütün
biyokimyasal olaylar için enerji gereklidir. Enerjinin kaynağı vücudumuza
aldığımız besinlerdir Besinlerin yapısında bulunan enerjinin kaynağı ise
güneş enerjisidir.
-Fotosentetik canlılar, güneş enerjisi
yardımı ile yaşamın devamı için gerekli enerjiyi besinlerin yapısında depo
ederler.
-Fotosentez ve solunum tepkimeleri
arasında birbirlerini tamamlayıcı döngüsel bir ilişki bulunmaktadır.
Oksijenli solunum tepkimelerinin son ürünü olan su ve CO2
fotosentezin hammaddesidir. Fotosentezde oluşan besin ve oksijen de solunumun
hammaddesidir.
|
Şekil: Fotosentez ile solunum arasındaki ilişki
|
Solunum-Fotosentez hızları
arasındaki ilişki
1. Fotosentez hızı >
Solunum hızı olursa; (Normal şartlar altında gündüz)
-Solunumda üretilen CO2
atmosfere verilmez, tekrar fotosentezde kullanılır. Ancak CO2
yeterli gelmediği için atmosferden CO2 alınır.
-Fotosentezde üretilen O2’nin
bir kısmı O2’li solunumda tüketilir, O2’nin büyük bir
kısmı atmosfere verilir.
-Fotosentezde üretilen besinin bir
kısmı solunumda tüketilir, geriye kalan besin yapıya katılır ve depo edilir.
Bundan dolayı bitkide ağırlık artışı olur.
2. Fotosentez hızı =
Solunum hızı olursa;
-Solunumda üretilen CO2
atmosfere verilmez, atmosferden de CO2 alınmaz.
-Fotosentezde üretilen O2
atmosfere verilmez, atmosferden de O2 alınmaz.
-Bitkide ağırlığın
değişmesi beklenmez.
3. Fotosentez hızı <
Solunum hızı şeklinde olursa;
-Solunumda üretilen CO2
fotosentez için fazla gelir, bir kısmı da atmosfere verilir. Fotosentezde
üretilen O2 yeterli gelmez, atmosferden O2 alınır.
Ağılık azalmaya başlar.
|
-Bitkiler gündüz hem
fotosentez hem de solunum yapar. Gece doğal ortamlarda fotosentez durur,
solunum devam eder. Yani ortama CO2 verirler. Bunun için yatak
odalarında fazla bitki bulundurmak doğru değildir.
|
-Gece ve gündüz fotosentez
ve solunum hızı grafiği
FOTOSENTEZ VE OKSİJENLİ SOLUNUM ARASINDAKİ FARKLAR
|
Fotosentez
|
Oksijenli Solunum
|
|
Fotosentetik canlılarda
gerçekleşir.
|
Aerobik canlılarda
gerçekleşir.
|
|
Sadece yeterli ışık
enerjisi varlığında gerçekleşir.
|
Oksijen varlığında
gerçekleşir
|
|
Oksijen veya kükürt gibi
yan ürünler açığa çıkar.
|
Su ve karbondioksit açığa
çıkar.
|
|
Besin ve O2
üretilir.
|
Besin ve O2
tüketilir.
|
|
Güneş enerjisi kimyasal
bağ enerjisine dönüştürülür.
|
Kimyasal bağ enerjisi
serbest ATP’ye dönüşür.
|
|
Fotofosforilasyon olur.
|
Substrat düzeyinde ve
oksidatif fosforilasyon olur.
|
|
Ökaryotların
kloroplastlarında gerçekleşir.
|
Ökaryotların
sitoplazmasın-da başlar mitokondrisinde tamamlanır.
|
|
Biyokütleyi arttırır.
|
Biyokütleyi azaltır.
|
|
Ortam pH'ı yükseltir.
|
Ortam pH'ı düşürür.
|
|
NADP hem indirgenir hem
de yükseltgenir.
|
NAD hem indirgenir hem de
yükseltgenir.
|
|
FAD görev yapmaz.
|
FAD görev yapar.
|
|
ETS’ de son elektron
alıcı organiktir (NADP)
|
ETS’ de son elektron
alıcı inorganiktir. (O2)
|
-FOTOSENTEZ VE
OKSİJENLİ SOLUNUMUN ORTAK ÖZELLİKLERİ
-ATP üretimi ve tüketimi vardır.
-ETS elemanları görev alır.
-Enzimatik tepkimeler gerçekleşir.
-Enerji dönüşümü gerçekleşir.
-Su hem kullanılır, hem de oluşur.
|
SORU 1. (1999 ÖSS)
Bitkilerde gerçekleşen solunum ve
fotosentez olayları dikkate alındığında, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Bitkiler gündüz oksijen üretir.
B) Bitkiler hem gece hem gündüz CO2
üretir.
C) Bitkiler gündüz CO2
kullanır.
D) Bitkiler gündüz O2 kullanmaz.
E) Bitkiler gece özümlemelerinde CO2
kullanmaz.
SORU 2. Aşağıda enerji dönüştürücü iki organel arasındaki
madde alışverişi gösterilmiştir.
Buna göre noktalı yerlere gelmesi
gereken moleküllerin isimlerini üzerinde belirtiniz.
SORU 3. Aşağıdaki grafikte bir bitkide gün boyunca
yapılan fotosentez ve solunum olayları gösterilmiştir.
Bu grafiğe göre aşağıdaki
sonuçlardan hangisi çıkarılamaz?
A) I. aralıkta bitki atmosfere CO2
verir.
B) II. aralıkta bitkide ağırlık artışı
olur.
C) III. aralıkta mitokondri etkinliği
artmıştır.
D) IV. aralıkta bitki ağırlığı giderek
azalır.
E) II. ve III. aralıkta bitki atmosfere
O2 verir
SORU 4. Aşağıda üç farklı ortam gösterilmiştir.
I, II ve III ile gösterilen kapalı
cam kaplar belirtilen ortamlarda bulunduklarında, kaplardaki CO2/O2
oranının zamanla değişim şekli aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? (Canlıların birim zamanda ürettikleri O2
ile tükettikleri CO2 eşit kabul edilecektir)
|
|
I
|
II
|
III
|
|
A)
|
Azalır
|
Değişmez
|
Artar
|
|
B)
|
Artar
|
Artar
|
Artar
|
|
C)
|
Değişmez
|
Artar
|
Azalır
|
|
D)
|
Değişmez
|
Artar
|
Artar
|
|
E)
|
Azalır
|
Artar
|
Değişmez
|
CEVAPLAR ve
ÇÖZÜMLERİ
1. A) Bitkiler gündüz fotosentez ile oksijen üretir.
B) Bitkiler hem gece
hem gündüz solunuma devam eder ve CO2 üretir.
C) Bitkiler gündüz fotosentezde
CO2 kullanır.
D) Bitkiler gece gündüz
solunuma devam ettikleri için O2 kullanırlar.
E) Bitkiler gece fotosentez
yapmadıkları için özümlemelerinde CO2 kullanmaz.
Cevap: D
2. 
3. A) I. aralıkta Fotosentez hızı < Solunum hızı
olduğundan bitki atmosfere CO2 verir.
B) II. aralıkta
Fotosentez hızı > Solunum hızı olduğundan bitkide ağırlık artışı olur.
C) III. aralıkta
solunum hızı değişmemiştir. Mitokondri etkinliği de değişmez.
D) IV. aralıkta
Fotosentez hızı < Solunum hızı olduğundan bitki ağırlığı giderek azalır.
E) II. ve III.
aralıkta Fotosentez hızı > Solunum hızı olduğundan bitki atmosfere O2
verir.
Cevap: C
4. I. Düzenekte bitkinin fotosentezle ürettiği O2’yi
mantar solunumda kullanır. Mantarın solunumla ürettiği CO2’yi
bitki fotosentezde kullanır. Dolayısı bir değişim beklenmez. II. düzenek
karanlık olduğu için bitki fotosentez yapmaz. Solunum için ortamdan O2
alır, CO2 verir. Dolayısı ile CO2/O2 oranı
artar. III. Düzenekte fare tek başına O2 alıp CO2 vereceğinden
CO2/O2 oranı artar.
Cevap: D
|