Canlılarda Görülen Azotlu Atık Çeşitleri
-Canlıların azotlu boşaltım atıkları amonyak (NH3), üre ve ürik asittir. Amonyak, protein ve nükleik asitlerin hücre içerisinde yıkımı ile veya amino asitlerin karbonhidratlara dönüşmesi sırasında oluşur. Çok zehirli amonyak, birçok canlıda az zehirli üre ve ürik aside dönüştürülerek atılır.
 SİSTEM_dosyalar/image001.png)
| -Bir canlının azotlu atığı ne şekilde uzaklaştıracağı adaptasyon sağladığı ortamın su miktarına bağlıdır. |
1. Amonyak (NH3): En zehirli boşaltım maddesidir. Atılması sırasında bol suya ihtiyaç duyulduğu için, su kaybı problemi olmayan suda ya da nemli ortamlarda yaşayan canlılarda gözlenir. Paramesyum gibi tek hücrelilerde, hidra ve planarya gibi omurgasız hayvanların çoğunda, balık ve kurbağa larvası gibi omurgalılarda azotlu atık amonyaktır.
2. Üre: Amonyaktan daha aza zehirlidir. Ancak yine dışarı atılırken bir miktar suyla birlikte atılır. İnsanlar azotlu artık olarak üre atarlar. Üre sentezi karaciğerde gerçekleşir. Memeliler, çoğu amfibienler, köpekbalıkları, bazı kemikli balıklarda azotlu atık üredir.
3. Ürik asit: Suda çözünmez. Ürik asit kristalleri sindirim kanalıyla atılır ve vücudun aşırı su kaybı önlenmiş olur. Kuşlar, böcekler, birçok sürüngen ve toprak salyangozlarının azotlu boşaltım ürünü ürik asittir.
| -Azotlu boşaltım atıklarının; 1.Suda çözünme oranları: Amonyak > Üre > Ürik asit 2. Atılırken harcanan su oranları: -Amonyak > Üre > Ürik asit 3. Zehirlilik dereceleri: Amonyak > Üre > Ürik asit 4. Üretiminde harcanan ATP miktarları: -Ürik asit >Üre > Amonyak |
MERAKLISINA: Memeliler (insan) amonyağı karaciğerin kupfer hücrelerinde ornitin devri reaksiyonları ile üreye dönüştürür. 1 molekül üre sentezi için;
-2 molekül amonyak, 1 molekül CO2, 3 molekül ATP harcanır. Su hem oluşur hem de harcanır.
Bu konunun tamamına aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz:
Boşaltım Sistemi (Üriner Sistem)